Bugünlerde “kullanışlı aptallık” ifadesinin sahiplerini tarif etmekte daha başarılı olduğunu gördük mü ayrıca? Gördük.
İbre kendine dönünce “kandırılmışlık” oldu ya hani birden bire…
Ama aynı şey değiller.
Bir kere kandırılma edilgen bir durum ve iki öznesi var. Kötü adam Kandıran rolünde. Kandırılan ise bir kandırma eylemine uğrayan, bundan zarar gören mağdur abimiz. Tanıdık mı?
Kullanışlı aptalın durumu ise bu kadar basit değil sanki… Kullanışlılık, kullanımı kolay, kullanması mümkün olan anlamını taşıyor. Aptallık ise malum… Bu durumda:
- Kullanılabiliyorsun, çünkü kendini kolayca kullandıracak miktarda aptalsın. Aklı olan kendini başkalarının emellerine alet etmez!
- Öncelikle aptalsın. Durumuna göre değil, mütemadiyen aptal… Bu çeşit bir aptalsan kendini kullandırman neden değil sonuçtur. Bunu yapman gayet normal yani… Çünkü neyin ne olduğunu sorgulayacak beyin yok sende.
- Ya da kullanılmak suretiyle bir çeşit fayda sağlamak için aptala yatıyorsun. Seninkisi gönüllü aptallık ve bunu açık etmiş olman, bir süreliğine başkalarına aptal görünmek falan… Bunlar senin için dert değil. Bu da var hayatta.
Bir insan kendi kendine kullanışlı aptal olabilir. Kullanışlı aptalların bir cemaat mensubu olması gerekmiyordur mesela. Uzaktan aptal olunabilir… Kandırılma durumunda ise başka bir öznenin varlığına ihtiyaç duymak gibi bir ayrım var.
Peki, bunda bir enayilik yok mu?
Aslında böylesi pozisyonları daha anlaşılır kılan, daha açık sıfatlar ve fiiller de var dilimizde… Aptallık, kullanışlı tamlamasıyla dahi bir “gafilliğin,” bir “aymazlığın,” mesela bir “utanmazlığın” yerini tutmuyor.
Yüzsüzlüğün…
Öyle anlaşılıyor ki, kullanışlı olunca daha çok veya az aptal olmuyor insan ama gaflet içinde bulunma limanına sığınmanın ön koşulu, aksini seçebilecek denli akıl izan sahibi olmak ve özgürlük… — biat kültürlerinde uç vermesi mümkün olmayan anlamıyla…1
Kandırılanların bu pozisyonda oldukları söylenebilir mi? Körü körüne, dalgınlıkla, ihtiyatsızca, gafilane davrananların…
Burada bir anlık dikkatsizlikten bahsetmediğimize göre, kandırılanların da kullanışlı bir durumu yok mudur acaba?
Ağır hizmet tipi…
Dipnot
- İnanç özgürlüğü denen şeye sadece toplum ölçeğinde değil, bireysel de bakmak lazım… Bir insanın inanmama özgürlüğü yoksa inanma özgürlüğü olduğu söylenebilir mi? Söylenirse, hakikatte bu nasıl bir özgürlüktür… Bundan bahsediyorum. ↩